- Կենդանի համակարգերին բնորոշ հատկանիշները: Կենդանի օրգանիզմների բնորոշ առանձնահատկությունները:
- Կենսոլորտում բնակվող օրգանիզմների բջջային կառուցվածքը:
- Նյութափոխանակությունը և ինքնակարգավորումը կենսաբանական համակարգերում:
- Ինքնավերարտադրությունը, ժառանգականությունը և փոփոխականությունը որպես կենդանի նյութի հիմնական հատկանիշներ: Աճ և զարգացում: Գրգռականություն, արտաքին ազդեցությանը օրգանիզմների պատասխան ռեակցիաների ձևերը:
- Կենսագործունեության գործընթացների պաnբերականությունը, կենսաբանական ռիթմեր և դրանց նշանակությունը: Էներգիայի օգտագործման ձևերը կենդանի օրգանիզմների կողմից:
- Կենդանի օրգանիզմների դասակարգման բնական համակարգերը:
Կենսոլորտի կենդանի նյութի քիմիական կազմի միասնությունը, քիմիական տարրերի և մոլեկուլների հիմնական խմբերը, տարրային կազմը:
- Սպիտակուցներ, դրանց կառուցվածքը և հատկությունները: Բնափոխում և բնափոխման դարձելիություն: Սպիտակուցների ֆունկցիաները: Կենսաբանական կատալիզատորներ, դրանց դասակարգումը, հատկությունները և դերը օրգանիզմի կենսագործունեության ապահովման գործում: Ֆերմենտային ակտիվության վրա ազդող գործոններ (ջերմաստիճան, pH):
- Ածխաջրեր: Միաշաքարների և երկշաքարների կառուցվածքի առանձնահատկությունն երը և ֆունկցիաները: Բազմաշաքարների կառուցվածքը և կենսաբանական նշանակությունը: Ածխաջրերի դերը բույսերիերի, կենդանիների, սնկերի և մանրէների կյանքում:
- Ճարպերի և լիպիդների կառուցվածքն ու ֆունկցիաները: Լիպիդները որպես բջջաթաղանթի կառուցվածքային բաղադրամաս և էներգիայի աղբյուր:
- Ռիբոնուկլեինաթթու (ՌՆԹ), կառուցվածքը և ֆունկցիաները: ՌՆԹ-ի տեսակները (տեղեկատվական,ռիբոսոմային,փոխադրող) և կառուցվածքային առանձնահատկությունները:
- Կաթից պեպսին ֆերմենտի միջոցով պանրի ստացում,որպես սպիտակուցի բնափոխման օրինակ և կենսատեխնոլոգիական գորխնթացի մոդել
- Կաթնաշոռի ստացումը,որպես սպիտակուցի բնափոխման արդյունք և որպես կանսատեխնոլոգիայի մոդել
- Ճարպերի և բարդ ածխաջրերի լուծելիությունը ջրում,նրանց քայքայումը դետերգենտների օգնությամբ
- Քլորոֆիլի ուսումնասիրությունը քլորոպլաստներում մանրադիտակի միջոցով.
- Աշտարակային քրոմատոգրաֆիայի մեթոդով տերևի մեջ գտնվող դեղին և կանաչ գունակների անջատումը իրարից,օգտագործելով սովորական կավիճը
- Քլորոֆիլի,կանաչ գունակի, քայքայումը սենյակային պայմաններում 2-3 օրվա ընթացքում.
- Ոսկորի օրգանական և անօրգանական նյութերի հայտնաբերումը
- Բակտերիաների կառուցվածքը և նյութափոխանակությունը: Բակտերիաների ժառանգական ապարատը: Սպորառաջացում: Բազմացում:
- Կապտականաչ ջրիմուռներ, կառուցվածքը և կենսագործունեությունը: Նախակորիզավորների դերը կենսացենոզներում:
- Բակտերիաների արդյունաբերական նշանակությունը: Հիվանդաբեր բակտերիաներ,նրանց հարուցած հիվանդություններն ու դրանց կանխարգելումը:
- Մանրադիտակի կառուցվածքի ուսումնասիրություն և կենդանական,սնկային, բուսական բջիջների պատրաստի մանրապատրաստուկների դիտում, նկարագրում
- Սեփական մանրապատրաստուկների պատրաստում,դիտում և նկարագրում
- Մանրադիտակային տարբեր ջրիմուռների պատրաստի մանրապատրաստուկնեի և հերբարիումների ուսումնասիրություններ.
- Կաթնաթթվային բակտերիաների ուսումնասիրություն,նրանց միջոցով կաթից մածունի ստացումը.
- Կաթնաթթվային բակտերիաների ակտիվության ուսումնասիրությունը կախված ժամանակից և ջերմաստիճանից,որպես կենսատեխնոլոգիական պրոցեսի մոդելավորում:
- Ուսումնական նյութերի ստեղծոււմ
- Կորիզավոր բջջի ցիտոապլազման, օրգանոիդները, կառուցվածքը և ֆունկցիաները:
- Բջջակմախք: Ներառուկներ, դրանց դերը բջջի նյութափոխանակության գործընթացում:
- Բջջակորիզը որպես բջջի կենսագործունեությունը ղեկավարող կենտրոն: Բջջակորիզի կառուցվածքային բաղադրամասերը, դրանց կառուցվածքը և ֆունկցիաները: Գեների տաnբերակված ակտիվությունը, էուքրոմատին: Բուսական և կենդանական բջիջների կառուցվածքային առանձնահատկությունները:
- Բուսական և կենդանական բջիջների պատրաստի մանրապատրաստուկների դիտում և նկարագրում: Բուսական բջիջների ժամանակավոր մանրապատրաստուկների պատրաստում, դիտում և նկարագրում:
- Միջատների աչքի և թևերի կառուցվածքի ուսումնասիրություն,հետազոտություն,նկարագրում:
- Ծաղկի կառուցվածքի ուսումնասիրություն
- Բջջի կառուցվածքի մասին ուսումնական նյութերի ստեղծում ՏՀՏ-ի օգտագործում
- Սպիտակուցի կենսասինթեզը բջջում: Մատրիցային սինթեզի ռեակցիաներ: Տրանսկրիպցիա, տրանսլյացիա: Ածխաջրերի սինթեզը բուսական բջջում: ֆոտոսինթեզ: Կանաչ բույսերի տիեզերական նշանակությունը: Բակտերիաների սննդառությունը: Քեմոսինթեզ:
- Շնչառության գործընթացում բջջի ապահովումն էներգիայով: Արտաքին միջավայրի ազդեցությունը բջջում ընթացող փոխանակային գործընթացների վրա:
- .Շնչառության և ֆոտոսինթեզի մասին խնդիրների լուծում, ֆոտոսինթեզի և քեմոսինթեզի նմանության և տարբերությունների վերաբերյալ աղյուսակների կազմում,ՏՀՏ-ի միջոցով տեսանյութի դիտում
- Տերևներից քլորոֆիլի անջատում
- Ջրի շարժման ուղղության ուսումնասիրությունը բույսերում, մոդելավորման միջոցով
- Կատարել փորձեր բույսերի,խմորասնկերի մարդու շնչառության վերաբերյալ: Շնչառության տեսակետից գտնել տարբերություններ և նմանություններ այդ օրգանիզմների միջև:
- Քլորոֆիլի քայքայման պատճառները դպրոցի բույսերի օրինակով
- Խնդիրների լուծում.
- Քրոմոսոմային հավաքակազմեր: Միտոզի կենսաբանական նշանակությունը: Օրգանիզմների բազմացման եղանակները: Անսեռ բազմացում: Նախակենդանիների բաժանումը միտոզով: Սպորագոյացում, միաբջիջ և բազմաբջիջ օրգանիզմների բողբոջում,վեգետատիվ բազմացում: Անսեռ բազմացման կենսաբանական նշանակությունը: Բույսերի և կենդանիների սեռական բազմացումը: Գամետոգենեզ: Սեռական բջիջների առաջացման շրջանները` բազմացում, աճ, հասունացում և սեռական բջիջների ձևավորում: Մեյոզ, մեյոզի առաջին և երկրորդ բաժանումները: Սպերմատոգենեզ և օվոգենեզ: Մեյոզի կենսաբանական նշանակությունը:
- Սերմնավորում և բեղմնավորում: Կենդանիների արտաքին և ներքին բեղմնավորում:
- Սպերմատոզոիդի և ձվաբջջի կառուցվածքն ու զարգացումը: Սեռական հորմոններ և դրանց դերը:
- Բարձրակարգ բջիջներից սեռական բջիջների զարգացումը, կրկնակի բեղմնավորում:
- Կուսածնություն: Սեռական բազմացման կենսաբանական նշանակությունը: Անսեռ և սեռական բազմացման առավելություններն ու թերությունները:
- Բուաբուծության լաբորատորիայի բույսերի օրինակով բույսերի բազմացման ձևերի ուսումնասիրություն և աճեցում:
- Բույսերի սերմերի ծլման և աճեցման պայմանների ուսումնասիրություն
- Կենդանիների հետսաղմնային զարգացումը: Հետսաղմնային զարգացման եղանակները:
- Անուղղակի զարգացում: Լրիվ և թերի կերպարանափոխության կենսաբանական նշանակությունը: Ուղղակի զարգացում: Մարդու սաղմնային զարգացումը: Սերմնավորում և բեղմնավորում: Սաղմի և պտղի զարգացում: Ընկերքի զարգացումը և ֆունկցիաները:
- Ընկերքը որպես ժամանակավոր ներզատական օրգան: Ամնիոն և ամնիոնային հեղուկ:
- Նախածննդյան խնամք: Ծնելիության հսկման բնական և արհեստական մեթոդները:
- Ծերացում և մահ, կյանքի տևողության կենսաբանությունը: Արտաքին միջավայրի գործոնների ազդեցությունն օրգանիզմի սաղմնային և հետսաղմնային զարգացման վրա:
- Վնասակար նյութերի (ծխախոտ, ալկոհոլ, թմրանյութեր) ազդեցությունն օնտոգենեզի վրա:
- Բարձրակարգ բույսերի օնտոգենեզը: Կրկնակի բեղմնավորման կենսաբանական նշանակությունը: Սաղմնային զարգացում` զիգոտի կիսումները, սաղմի հյուսվածքների և օրգանների առաջացումը: Հետսաղմնային զարգացում: Սերմերի ծլումը, հյուսվածքների և օրգանների` ընձյուղի և արմատային համակարգի ձևավորումը:
- Օնտոգենեզի ընդհանուր օրինաչափություններ: Սաղմերի նմանությունը ևհատկանիշների սաղմնային տարամիտումը (Կ. Բերի օրենքը): Կենսագենետիկական օրենք (Է. Հեկկել և Ֆ. Մյուլլեր):
Համապատասխան պետական չափորոշչի ավագ դպրոցն ավարտող սովորողըկենսաբանություն առարկայից պետք է ունենա հետևյալ գիտելիքները,կարողություններն ու հմտությունները:
- Ի՞նչ է համակեցություն
- Կենսոլորտ
- Կենդանի օրգանիզմների փոխհարաբերությունները
- Որոնք են մարդու ազդեցությանը հետևանքները բնության , կենդանիների վրա
- Էկոլոգիական խնդիրները և դրանց լուծման մեթոդները
- Բնական ռեսուրսների ռացիոնալ օգտագործման կարողություն
- ձևավորել բնակավայրի բնական համակեցությունների պահպանմանը ուղղված միջոցառումների կազմակերպելու, իրականացնելու հմտություններ
դասընթացի ուսուցման նպատակն է
- սովորողներին ծանոթացնել կենսաբանական նվաճումներին և դրանց կիրառությանը տնտեսության մեջ,
- խորացնել սովորողների ունեցած գիտելիքները բույսերի և կենդանիների
- կառուցվածքի ու կենսագործունեության սկզբունքները տնտեսության մեջ կիրառելուվերաբերյալ,
- խորացնել մարդու և բնության փոխհարաբերությունների վերաբերյալ գիտելիքները, տալ հիմնավոր պատկերացում մարդու գործունեության ժամանակակից մասշտաբների մասին,
- սերմանել էկոլոգիական պատասխանատվություն
- խորացնել գիտելիքները մարդու և բնության փոխկապվածության մասին
- ծանոթացնել կենդանի օրգանիզմների համակեցությունների ձևավորման պատմությունը
- բնութագրել բնական և արհեստական համակեցությունները, նշել տարբերությունները,գործող սննդային կապերը,
Ուսումնական գործունեության տեսակներ
Ուսումնական նախագծերի իրականացում
Կրթահամալիրի տոնացույցով նախագծերի կազմում իրականացում
Ուսումնական նյութի բացատրում
Ցուցադրում
Ուսումնական ճամփորդությունների կատարում
Ֆիլմերի դիտում, քննարկում
Ստեղծական աշխատանքների կատարում
Խնդիրների և վարժությունների լուծում
Ուսումնական փաթեթների ստեղծում
Փորձերի իրականացում
Հետազոտական աշխատանքին ներկայացվող պահանջներ
- Աշխանքումպետք է ընդգծվի սովորողի կողմից կատարված վերլուծությունը
- Աշխատանքումպետք է երևա կենսաբանական մտածողությունը
- Սովորղըպետք կարողանա առաջարկել և հիմնավորել սեփական տեսակետը
- Թեմայիարդիականություն ու կիրառելություն
- Պետքէ լիարժեքորեն տիրապետի նշված նյութին
Դասավանդողին և սովորողին ուղղված պահանջներ
Ուսումնական պարապմունքի կազմակերպաման համար ուսուցչին անհրաժեշտ
լիարժեքորեն տիրապետել բլոգավարությանը՝ ժամանակ առ ժամանակ թարմացնելանհատական բլոգը անհրաժեշտ նյութերով:
Անհրաժեշտ է անհատական նոթբուք (նեթբուք), որտեղ առկա են բոլոր անհրաժեշտ նյութերը
Սովորողին անհրաժեշտ է անհատական նոթբուք (նեթբուք)՝ անհրաժեշտ նյութերի,ծրագրերի առկայությամբ :
Տիրապետում է բլոգավարությանը, կարողանում է բլոգում, ենթակայքում նյութեր թողարկել:
Մասնակցում է պարբեր ուսումնական նախագծերի ու ճամփորդությունների:
Գնահատում
Սովորողի գնահատումը կատարվում է ըստ իրականացված նախագծերի: Նախագծերիվերջնական արդյուքը սովորողը տեղադրում է իր բլոգում, որից հետո հղումը ուղարկում էդասավանդողին: Սովորողը պարտավոր է մասնակցել կիսամյակի ընթացքումիրականացվող բոլոր առարկայական նախագծերին: Առավել բարձր են գնահատվում այննախագծերը, որոնք ունեն գործնական ու կիրառական նշանակություն
Բույսերի և կենդանիների կազմավորման սկզբունքները կիրառումը տեխնիկայում և մարդու տնտեսական գործունեության մեջ
Թեմա 1
Կյանքը համակեցություններում, էկոլոգիական գործոններ:
Երկրի վրա կյանքի պայամաններ՝ցամաքային, ցամաքա-օդային, հողային, ջրային
Սեզոնային երեույթները բնության մեջ՝պարբերական , օրային սեզոնային, կենսաբանականռիթմներ
Կենդանի օրգանիզմների բնական համակեցություններ՝կենսացենոզներ, դրանց տեսակայինկառուցվածքը
Պոպուլյացիա, թվաքանակը, տարածական կառուցվածքը
Էկոլոգիական համակարգեր, դրանց բաղադրիչները
Բնական և արհեստական էկոհամակարգեր, ագրոցենոզներ
Էներգիայի հոսքը էկոհամակարգերում, սննդային շղթաներ,
էկոլոգիական բուրգեր
Կենսաբանական արտադրանք՝առաջնային և երկրորդային
Մարդը և էկոհամակարգերը
նախագիծեր
ա/ պարաստել ուսումնական նյութ՝Բույսերը և կենդանիները ինչպիսի հարմարանքներ են ձեռք բերել անապատային գոտում ապրելու համար
բ/Մեր շրջապատում մարդածին գործոնների հայտնաբերում և բնության վրա դրանց ազդեցության նկարագրում
գ/ էքրսկուրսիա արգելոցներ
Թեմա 2 Կենոլորտ, նրա կառուցվածքը ու ֆունկցիաները
Կենսոլորտ հասկացությունը, սահմանները,կառուցվածքը
Կենսոլորտի էվոլյուցիա
Կենսածին տարրերի շրջապտույտը
Թեմա 3 Օրգանիզմների միջև փոխհարաբերությունները
Կենսածին կապեր
Ներտեսակային մրցակցություն և մակաբուծություն
Փոխօգտակար ներտեսակային հարմարվածություն
Սիմբիոզ՝ փոխօգտակար միջտեսակային փոխհարաբերություն
Մակաբուծներ, դրանց դասակարգումը
Գիշատչություն
Թեմա 4 Կենսոլորտը և մարդը
Կենսաբանական ռեսուրսներ
Բնակիան անսպառ և սպառվող պաշարներ
Բնության վրա մարդու ազդեցությունը
նախագիծ
ա/ պատրաստել ուսումնական նյութ «Մարդու ազդեցությունը բնության վրա» թեմայով
բ/մասնակցություն էկոտուրին
Թեմա 5 Բիոնիկա
Բիոնիկայի վերաբերյալ ֆիլմերի դիտում, վերլուծում , թագրմանում ուսումնական նյութիպատրաստում
Հասմիկ Ուզունյանի բլոգ 